UN POETA GRECO-VENEZIANO SULLA CADUTA DI CANDIA (1669)

In letteratura i poeti elogiano la strenua difesa veneziana dell’isola di Creta durata oltre un ventennio e paiono non rassegnarsi alla sconfitta, come si legge ad esempio nei versi di Μαρίνος Τζάνε Μπουνιαλής/Marino Zane Bunialìs (1620-1685) di Rethimno, che stampò a Venezia presso Andrea Giuliani nel 1681 un poema sulla caduta di Creta:

Ὦ Βενετιὰ πλουσιώτατη κι’ ὢμορφα στολισμένη,

ποῦ βρίσκεσαι στοὺς βασιλεῖς περίσσα ζηλεμένη,

ἕνδεκα χρόνους φαίνεται δύναμι ἡ δική σου,

καὶ πολεμᾷς μ’ἕνα θεργιὸ μόνια καὶ μοναχή σου.

Στὸ ἲδιο στέκε Βενετιὰ, ὁγιὰ νὰ σὲ δοξάσουν·

τώρα ποῦ βάλα τὴν αρχὴν τοὺς Τούρκους νὰ χαλάσουν,

νὰ μὴν ἀφήςῃς νὰ χαθῶ γἤ νὰ μὲ παραδώσῃς

κ’εἰς ταὶς καρδιαὶς τῶν ὀχουθρῶν θαραπαύσι νὰ δώσῃς.

Μὴ ποῦνε πῶς ἐπήρανε τὴν Κρήτην τὴ δική σου,

ὁποὒδειχνες τόσον καιρὸ ‘ς αὐτοὺς τὴν πόρεσί σου,

Μηδὲ σταθῶ σὲ βάσανα κι’ εἰς τῶν Τουρκρῶν τὸ χέρι,

μὰ δὲ κατέχω ἡ τύχη μου τὶ θὰ μὲ θέλῃ φέρει.

Μὴ δώσῃς ταὶς λουμπάρδαις μου γιὰ νὰ σὲ πολεμοῦσι

κι’ ἂ θὲς νὰ μπῇς στὴ χώρα μου ὅλαις νὰ σοῦ κολλοῦσι.

Νὰ δέσουν τὸ Μανδράκι σου κι’ ὂξω νὰ σὲ σφαλίξουν,

κι’ ἀποὺ τὸν κάβο τῶν Φρασκιῶν κι’ ὂξω νὰ σ’ ἐξορίσουν.

Οὐδὲ μὴ δώσης Βενετιὰ θέλημα νὰ μ’ ἀφήσῃς,

μὰ πέψε μαθηματικοὺς ἄνδρες νὰ μοῦ βοηθήσῃς.

Τ’ Ἀνάπλι, τὴ Μονοβασιὰ, καὶ τοὺς Βυζαντινέους,

κ’ εἰς τὸ Μωρέα ἢσουνε ἀφέντης στοὺς Ῥωμαίους,

τὴ Σαλονίκην ὥριζες, τὴν Κύπρο ἐκυβέρνας,

κ’ εἰς ὅλο τ’ Ἀρτζιπέλαγος ἤσουν ἀφέντης ἕνας.

Μὰ τώρα τσ’ ἔχουν τσὴ πτωχοὺς οἱ Τοῦρκοι καὶ κρατοῦ τση

τσὴ χώραις τοὺς Χριστιανοὺς, καὶ πλείσια τυραννοῦ τση.

Ἐκείναις δὲν ἐκαμάνε πόλεμο σὰν ἐμένα,

καὶ θενὰ κόψουν τὸν λαὸν νὰ μὴν ἀφήσουν ἕνα.

Γι’ αὐτῶς σοῦ λέω, Βενετιὰ, ποτὲ νὰ μὴ μὲ δώσῃς,

οὔτε ποτὲ μὴ μ’ ἀρνηθῃς, μὰ κράτει ἐμὲ νὰ σώσῃς

τὴ φήμη ὁποῦ σοὔχανε στὸ κόσμο καὶ γροικᾶται,

κι’ Ἀγαρηνὸς σὲ σκιάζεται καὶ πλείσια σὲ φοβᾶται.

Il poeta canta la splendida e ricca Venezia, invidiata da tutti i regni, che ha combattuto da sola per undici anni con tutte le sue forze.

Nel momento in cui inizia la distruzione da parte degli ottomani, il poeta prega la Serenissima di non abbandonarlo e di non consegnarlo al nemico, che lo renderà schiavo insieme al resto della popolazione cristiana. Non si rassegna alla fine del dominio veneziano sull’isola di Candia ed elenca i territori cui la Serenissima è stata padrona indiscussa per secoli: Nauplia, Monemvasia, i territori bizantini, la penisola di Morea, Salonicco e Cipro. La tirannia dei turchi non risparmierà nessuno e falcerà il popolo senza lasciarne vivo nemmeno un uomo. Il lamento del poeta piange non solo la disfatta militare e il prossimo futuro di schiavitù, ma anche la fine del glorioso e tenace dominio veneziano.

🇬🇷 Ποίημα-θρήνος του Μαρίνου Τζάνε Μπουνιαλή από το Ρέθυμνο για την Άλωση του Χάνδακα από τους Τούρκους το 1669. Ο "Κρητικός Πόλεμος" τυπώθηκε στην Βενετία το 1681. Ο Μπουνιαλής, αδελφός του αγιογράφου Εμμανουήλ Τζάνε, υμνεί την ηρωική υπεράσπιση της Κρήτης από τους Βενετούς και καλεί την Βενετία να προστατεύσει τους χριστιανικούς πληθυσμούς των ιστορικών κτίσεών της.

Fonte: Tatiana Bovo, GIOVANNI COTTUNIO E GLI INTELLETTUALI GRECI A

PADOVA NEL XVII SECOLO: DALLA MATRICE

ACCADEMICA ALLA PROSPETTIVA PANELLENICA

Tesi di dottorato in lingua e letteratura neogreca, Università Ca' Foscari

https://it.m.wikipedia.org/wiki/Assedio_di_Candia

https://www.facebook.com/comunita.grecivenezia/photos/a.1624980364390132/2660712007483624/?type=3&theater